Om blant anna flyfotografering og kartlegging av Dronning Maud Land: Ein operasjon som ikkje var hemmeleg, men som det likevel helst ikkje vart snakka høgt om.

Av Magnus Sefland

Lars O. Brandal som er født i 1862, fortel til Peter Karlsen

Fiske med Otring.

Første året eg dreiv fiske var i 1878. Eg var då med otringen til far min, Olavius Larsen Brandal. Ein slik otring var på om lag 27 alner. ( frå 21 – 27 ) Men båtmål alna vart rekna til 21, og dei hadde tre mastre.

Fortalt av Helge Ødegård

Datoen for forliset var søndag 23. mars, året 1952.

På den tida var eg maskinist på “Sjannøy”. «Vestis» og  «Sjannøy» var på ein måte kameratskuter. Det var gjerne slik den tid at eit par skuter heldt lag. Eit slikt lag var ofte praktisk, skipperane kunne samrå om saker og ting.

Påskeorkanen i Vesterisen i 1952 der 79 mann kom vekk, er eit av dei mørke minna ishavsnæringa ber med seg. Tilfeldigheiter saman med skipperane sin kunnskap gjorde at katastrofen ikkje vart større.

Av Johannes Bjarne Alme

Av ishavsskipper Sigmund Bøe

For ei tid sidan kunne ein lese i aviser og høyre i radio om fraktebåten «Remito», som dreiv på land i området ved Kvitneset på Stadt. Årsaka var at straumforsyninga svikta, og dei hadde berre elektrisk styring, so sjølv om motoren gjekk so enda dei likevel opp inne på grunnane, og båten totalforliste.

Det var i 1927 og vi gjekk frå Ålesund med «Furenak» den 16. februar. Nordover langs kysten fekk vi nokså dårleg vêr og då vi kom til Vardø låg frostrøyken tjukk som skodde i fjorden. Men vi heldt fram austover og då vi kom inn mot isen i Kvitesjøen fekk vi nordvest storm. Inne ved land var det likevel ope (isfritt)  så vi kom oss inn til Kapp Orlov, og på ei fin bukt der ankra vi opp for natta.

Gjekk frå Brandal mandag 14. mars. – Gjekk ut frå Harøysundet tyrsdag morgon kl.7. – Kurs N.t.V. – SV kuling fyrste døgret, deretter ostleg kuling som minka til bris. – Heldt lag med «Polaric» og «Fangstmand». – Fekk is laurdag morgon. Heldt fram og gjekk inn gjennom isen, som var svært oppreven.

av ishavsskipper Vebjørn Landmark

Etter mange dagar med haling og staking inn gjennom isbaksen, så låg endeleg «Sleipner» og «Norrøna» og dreiv i stilla i slakk is utanfor Øst-Grønland.

Fortalt av Sverre Døving:

Den 25. februar 1925 klokka 5 om morgonen reiste vi med ishavsskuta “Ris” frå Brandal med fullt mannskap på 14 mann på tur til Kvitsjøen.

I de dager var det ikke tale om at gjøre noget andet enn at reise på ishavet. Derfor gikk jeg ombord i s/s «Admiralen» og snakket med Kristoffer Marø som fremdeles var skipper der ombord. Plass fikk jeg mig med det samme.

Av Webjørn Landmark

Ved minst åtte høve har «Aarvak» mista eller skada propellen slik at det har vorte naudsynt med skifte av propell i isen.

Notat av skipper Benjamin Brandal.

1917 var det store ulykkesåret for  ishavsskutene i Vesterisen. Da skutene skulle gjøre seg klar kom rederen, Sigvald Brandal og sa: Der er så vanskelig med kull, at jeg får bare en kullast til hver skute. Dere får velge enten dere vil gå i Vesterisen eller Danskestredet!

Av Webjørn Landmark

«Den som har hatt opplevelsen av å ha iaktatt moskus på rimelig nært hold, vil neppe glemme denne opplevelsen. Dette urgamle, nøysomme og høyarktiske polarkveget og flokkdyret, som i titusener av år har levd fredelig på eksistensminimum i de mest fjerne arktiske områder på vår klode, er et fascinerende skue som griper enhver naturelsker helt inn i sjelen.

Av Webjørn Landmark

I samlingane til Ishavsmuseet finn vi tre kanonkuler. Ei stor, omkrets 44,5 cm og 11 kg., og to som er noko mindre.

Reiulf Moltu fortel her om første turen sin på ishavet, og ikkje minst om førebuinga og forholda slik dei var i 1947. Han var då 19 år gamal. Det var vanskelege tider so nær etter krigen, det var mangel på nær sagt alle ting.

“Islændingen” høyrde til Einar Hareide reiarlaget på Hareid. Den var bygd i 1906 ved Mjellem og Karlsen i Bergen. Den hadde fiskerimerket M-17-HD.  I 1948 hadde han desse måla Loa 115 fot, B19,1 fot og d 9,2 fot. Dampmaskina var på hk 160 hk.

Skuta vart bygd ved Skålurens skipsbyggeri i Hardanger i 1911. Måla var 83,1 fot lengde og 20,6 fot breidde. Hovudmaskina var ei 50 hk dampmaskin, bygd ved Brunholmen Mek. i Ålesund.

Etter ein tur til Newfoundland med M/S «Polarstar» som messegut/fangstmann på halv lut denne vinteren, hadde eg fått smaken på ishavslivet. Det nærma seg no sesongen for tur til Stredet etter sel og Håkjerring, og ein dag i slutten av mai gjekk min gode kamerat, Ernst Hovlid, og eg inn til skipper Martinus Brandal og spurte om plass.

Det er året 1920 i slutten av mars månad. Ishavsskutene i Brandal har arbeidt på spreng i fleire dagar med å gjere seg klar for Vesterisen og no har dei fleste av skutene stemd til havs. Berre ei av dei vart litt etter, men i dag er også ho ferdig og har kasta laust. – Tre støyt i fløyta og der sig ho ut med landet godt nedåt lasta av alt kolet og provianten dei må ha med seg på ein slik tur. Ei vakker skute med fine linjer og tynna, skinande kvit i mastetoppen.

”Å plukke opp dei siste fem av mannskapet frå ”Asbjørn”, mens ”Asbjørn” med sterk slagside og 10 grader skjering på propellen, kom sirklande på kollisjonskurs, var ikkje heilt enkelt”

Av Johannes Bjarne Alme

Olaf Nedrelid, fødd i 1870, vaks opp på Nedrelid i Hjørungavåg. Der hadde han to samnamningar og Olaf tok dermed mellomnamnet Torsen. Etter som han vart ein kjent skipper vart nemninga på Olaf berre for ”han Torsen”.